โรงเรียนเทพมงคลรังษีกำเนิดขึ้น ด้วยการริเริ่มของ พระเดชพระคุณพระเทพมงคลรังษี (ดี พุทธโชติเถร) อดีตเจ้าอาวาสวัดเทวสังฆารามและอดีตเจ้าคณะจังหวัดกาญจนบุรี โดยพระคุณท่านได้เห็นความยากลำบาก และความเดือดร้อนของผู้ปกครอง เมื่อเด็กจบชั้นประถมศึกษาแล้ว หากจะเรียนต่อในชั้นมัธยมศึกษา ก็จะเดินทางไปเรียนไกล เพราะโรงเรียนประจำจังหวัดอยู่ไกลจากใจกลางชุมชน ทั้งโรงเรียนระดับมัธยมศึกษา ที่มีอยู่ ก็รับเด็กเข้าเรียนได้ไม่หมด จึงก่อให้เกิดความเดือดร้อนขึ้น พระคุณท่านได้เห็นเหตุการณ์ดังกล่าว จึงได้คิดจะให้มีโรงเรียนมัธยมศึกษาในวัดเทวสังฆารามขึ้น ดังนั้นพระคุณท่านและบรรดาศิษยานุศิษย์พร้อมทั้ง กรรมการวัดจึงได้ดำเนินการในขั้นแรก ได้จัดหาที่ดินที่ติดกับวัดเพิ่ม เพื่อเป็นที่ตั้งโรงเรียน และเนื่องจาก โรงเรียนการช่างกาญจนบุรี ซึ่งตั้งอยู่ในวัดมีโครงการจะย้ายออกไปตั้งในสถานที่ใหม่ ซึ่งอยู่ห่างออกไป ดังนั้นจึงได้ที่ดินรวมทั้งอาคารต่างๆ เพื่อเป็นที่ตั้งของโรงเรียนมัธยมศึกษาสมเจตนา

อนึ่ง ประจวบกับได้ทราบว่าทางวัดจะได้เงินจำนวนหนึ่ง ที่ได้จากการจำหน่ายพระพุทธรูปปางประทานพร ภ.ป.ร. ซึ่งทำพิธีหล่อ ณ วัดบวรนิเวศวิหาร กรุงเทพฯ พอที่จะสร้างอาคารเรียนหลังใหญ่ๆได้ ยังเหลือแต่การขอตั้งโรงเรียนกับ กระทรวงศึกษาธิการเท่านั้น แต่ระหว่างระยะเวลานี้ พระคุณท่านก็ได้ถึงแก่มรณภาพไปเสียก่อน บรรดาศิษยานุศิษย์ ประกอบด้วยเจ้าคุณสมเด็จพระญาณสังวร เจ้าอาวาสวัดบวรนิเวศวิหาร พระอุดมญาณเถร เจ้าอาวาสวัดเทวสังฆารามและ คณะกรรมการวัด โดยมีพระครูปลัดสนั่น ปญญาธโร (พระโสภณกาญจนาภรณ์ เจ้าอาวาสวัดเทวสังฆาราม องค์ปัจจุบัน) เป็นกำลังสำคัญประสานงาน เห็นเป็นโอกาสที่จะแสดงความกตัญญูกตเวที สนองกุศลเจตนาอันดับของพระคุณท่าน จึงได้ร่วมกันดำเนินการต่อ มีการประชุมร่วมกันระหว่าง สำนักงบประมาณ ตัวแทนกรมสามัญศึกษา ตัวแทนกรมอาชีว

ศึกษา ศึกษาธิการจังหวัดกาญจนบุรี และคณะกรรมการวัด ตกลงแน่นอนให้ใช้ที่ดินของวัด ซึ่งเป็นที่ตั้งโรงเรียนการช่างกาญจนบุรี และตัวอาคารโรงเรียนการช่างกาญจนบุรี ซึ่งกำลังจะย้ายออกไปให้เป็นที่ตั้งโรงเรียนมัธยมศึกษาในวัดขึ้น ในระหว่างที่โรงเรียน การช่างกาญจนบุรียังไม่ได้ย้ายออกไป ทางวัดจะหาอาคาร สถานที่ และอุปกรณ์อื่นๆให้ใช้ไปพลางๆก่อน ดังนั้นกระทรวงศึกษาธิการ จึงได้ประกาศตั้งโรงเรียนขึ้นเมื่อ วันที่ 2 พฤษภาคม พ.ศ.2517 ชื่อ "โรงเรียนเทพมงคลรังษี " ที่ใช้ชื่ออย่างนี้ก็เพื่อเทิดทูน เกียรติที่พระคุณท่าน ได้รับสมณศักดิ์เป็นพระราชาคณะ ชั้นเทพ

ในระยะแรกเปิด มีจำนวนนักเรียน 111 คน อาศัยเรียนที่ตึกรวิเทวนันท์ ซึ่งเป็นอาคารเรียนพระปริยัติธรรม และสอนพระพุทธศาสนา วันอาทิตย์วัดเทวสังฆาราม ต่อมามีนักเรียนเพิ่มขึ้นตามลำดับ ได้เริ่มเปิดสอนชั้นมัธยมศึกษาตอนปลาย ในปีการศึกษา 2524

ปัจจุบันมีห้องเรียน 46 ห้อง นักเรียน 1,892 คน ครู-อาจารย์ 87 คน นักการ-ภารโรง 6 คน พนักงานขับรถยนต์ 1 คน ยามรักษาการณ์ 2 คน โดยมี นายเสนอ มีใจดี เป็นผู้อำนวยการโรงเรียน